Masowe wymieranie to powszechne i szybkie zmniejszenie różnorodności biologicznej życia na Ziemi. Występują, gdy znaczna część gatunków występujących na świecie wymiera w stosunkowo krótkim czasie. Najbardziej znanym wydarzeniem masowego wymierania jest wymieranie dinozaurów, które miało miejsce około 65 milionów lat temu. Jednak na całym świecie doszło do kilku masowych wymierań Historia Ziemiz różnych przyczyn, takich jak uderzenia asteroid, erupcje wulkanów i zmiany klimatyczne. Niektórzy naukowcy uważają, że planeta doświadcza obecnie szóstego masowego wymierania, spowodowanego działalnością człowieka, taką jak niszczenie siedlisk, zanieczyszczenie i zmiany klimatyczne.
W historii Ziemi znanych było pięć masowych wymierań. Wydarzenia te określa się mianem masowego wymierania „Wielkiej Piątki”. Oni są:
- Masowe wymieranie końca ordowiku, które miało miejsce około 443 milionów lat temu i wyginęło 60% gatunków morskich.
- Masowe wymieranie późnego dewonu, które miało miejsce około 359 milionów lat temu i wyginęło 75% gatunków.
- Masowe wymieranie permu i triasu, które miało miejsce około 252 milionów lat temu i wyginęło 96% gatunków.
- Masowe wymieranie triasu i jury, które miało miejsce około 201 milionów lat temu i wyginęło 80% gatunków.
- Masowe wymieranie w okresie kredy i paleogenu, które miało miejsce około 66 milionów lat temu i wyginęło 75% gatunków, w tym dinozaury.
Warto zauważyć, że niektórzy naukowcy uwzględniają także wymieranie holoceńskie (wymieranie ciągłe), które jest spowodowane działalnością człowieka i już powoduje utratę różnorodności biologicznej.
Spis treści
Masowe wymieranie końca ordowiku
Masowe wymieranie końca ordowiku, znane również jako wymieranie ordowiku i syluru, było poważnym wydarzeniem wymierania, które miało miejsce około 443 milionów lat temu, na granicy okresów ordowiku i syluru. Wydarzenie to było jednym z pięciu głównych masowych wymierań w historii Ziemi i jednym z najpoważniejszych, powodując śmierć 60% gatunków morskich.
Przyczyna masowego wymierania końca ordowiku jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zaproponowano kilka teorii. Jedna z teorii głosi, że masowa erupcja wulkanu na terenach dzisiejszej Norwegii wyzwoliła ogromne ilości gazy cieplarniane, co prowadzi do szybkiego ocieplenia planety i masowego wymierania życia morskiego. Inna teoria głosi, że wyginięcie spowodowało uderzenie komety lub asteroidy. Niektórzy naukowcy sugerują również, że wymieranie było spowodowane kombinacją czynników, takich jak spadek poziomu morza, zmiany w chemii oceanów i spadek różnorodności biologicznej w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów.
Wymieranie dotknęło przede wszystkim płytkie organizmy morskie, takie jak trylobity, ramienionogii graptolity, ale miał także znaczący wpływ na życie głębinowe. Wydarzenie to wywarło także ogromny wpływ na ewolucja życia na Ziemi, torując drogę do pojawienia się nowych grup organizmów i promieniowania życia w okresie sylurskim.
Masowe wymieranie późnego dewonu
Masowe wymieranie późnego dewonu było głównym wydarzeniem wymierania, które miało miejsce około 359 milionów lat temu, na granicy okresów późnego dewonu i wczesnego karbonu. Wydarzenie to było jednym z pięciu największych masowych wymierań w historii Ziemi i jednym z najpoważniejszych, powodując śmierć 75% gatunków.
Przyczyna masowego wymierania w późnym dewonie jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zaproponowano kilka teorii. Jedna z teorii głosi, że masowa erupcja wulkanu na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej i Europy wyemitowała ogromne ilości gazów cieplarnianych, co doprowadziło do szybkiego ocieplenia planety i masowego wymierania życia morskiego. Inna teoria głosi, że wyginięcie spowodowało uderzenie komety lub asteroidy. Niektórzy naukowcy sugerują również, że wymieranie było spowodowane kombinacją czynników, takich jak zmiany poziomu morza, zmiany w chemii oceanów i spadek różnorodności biologicznej w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów.
Wymieranie dotknęło przede wszystkim organizmy morskie, takie jak trylobity, ramienionogi i koral rafy, ale wywarł także znaczący wpływ na życie lądowe, unicestwiając wiele wczesnych roślin i zwierząt lądowych. Wydarzenie to miało także głęboki wpływ na ewolucję życia na Ziemi, torując drogę do pojawienia się nowych grup organizmów i promieniowania życia w okresie karbonu i permu.
Masowe wymieranie permu i triasu
Masowe wymieranie permu i triasu, znane również jako „Wielkie Wymieranie”, było poważnym wydarzeniem wymierania, które miało miejsce około 252 milionów lat temu, na granicy okresów permu i triasu. Wydarzenie to było jednym z pięciu głównych masowych wymierań w historii Ziemi i najpoważniejszym, powodując śmierć 96% gatunków morskich i 70% gatunków lądowych.
Przyczyna masowego wymierania permu i triasu jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zaproponowano kilka teorii. Jedna z teorii głosi, że masowa erupcja wulkanu na terenach dzisiejszej Syberii wyemitowała ogromne ilości gazów cieplarnianych, co doprowadziło do szybkiego ocieplenia planety i masowego wymierania życia. Inna teoria głosi, że wyginięcie spowodowało uderzenie komety lub asteroidy. Niektórzy naukowcy sugerują również, że wymieranie było spowodowane kombinacją czynników, takich jak zmiany poziomu morza, zmiany w chemii oceanów i spadek różnorodności biologicznej w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów.
Wymieranie dotknęło organizmy każdej wielkości i siedliska, od organizmów jednokomórkowych po zwierzęta złożone, od organizmów morskich w płytkich wodach po organizmy lądowe. Wydarzenie to miało także głęboki wpływ na ewolucję życia na Ziemi, torując drogę do pojawienia się nowych grup organizmów i promieniowania życia w okresie triasu. Powrót do zdrowia po tym wydarzeniu trwał około 10 milionów lat, co uważa się za długi okres czasu.
Masowe wymieranie triasu i jury
Masowe wymieranie triasu i jury było głównym wydarzeniem wymierania, które miało miejsce około 201 milionów lat temu, na granicy między Okresy triasu i jury. Wydarzenie to było jednym z pięciu największych masowych wymierań w historii Ziemi, w wyniku których wyginęło 80% gatunków.
Przyczyna masowego wymierania triasu i jury jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zaproponowano kilka teorii. Jedna z teorii głosi, że masowa erupcja wulkanu na terenie dzisiejszej prowincji magmowej środkowoatlantyckiej (CAMP) wyemitowała ogromne ilości gazów cieplarnianych, prowadząc do szybkiego ocieplenia planety i masowego wymierania życia. Inna teoria głosi, że wyginięcie spowodowało uderzenie komety lub asteroidy. Niektórzy naukowcy sugerują również, że wymieranie było spowodowane kombinacją czynników, takich jak zmiany poziomu morza, zmiany w chemii oceanów i spadek różnorodności biologicznej w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów.
Wymieranie dotknęło przede wszystkim organizmy morskie, takie jak amonoidy, konodonty i gady morskie, ale miało także znaczący wpływ na życie lądowe, niszcząc wiele wczesnych roślin i zwierząt lądowych. Wydarzenie to miało także głęboki wpływ na ewolucję życia na Ziemi, torując drogę do pojawienia się nowych grup organizmów i promieniowania życia w okresie jurajskim. Uznano, że to wymieranie miało poważny wpływ na zróżnicowanie dinozaurów i rozwój ssaków.
Masowe wymieranie kredy i paleogenu
Masowe wymieranie kredy i paleogenu (K-Pg), znane również jako wymieranie KT, było głównym wydarzeniem wymierania, które miało miejsce około 66 milionów lat temu, na granicy okresów kredy i paleogenu. Wydarzenie to było jednym z pięciu największych masowych wymierań w historii Ziemi, podczas którego wyginęło 75% gatunków, w tym dinozaury.
Najbardziej powszechnie akceptowaną teorią wyjaśniającą przyczynę wymierania K-Pg jest uderzenie dużej asteroidy lub komety, które spowodowało krater Chicxulub na półwyspie Jukatan w Meksyku. Uderzenie spowodowałoby ogromne pożary, tsunami i efekt „zimy nuklearnej”, w ramach którego pył i gruz blokowałyby dostęp światła słonecznego i drastycznie obniżały temperaturę. Połączenie tych efektów doprowadziłoby do masowego wymierania życia na Ziemi.
Wymieranie dotknęło organizmy każdej wielkości i siedliska, od organizmów jednokomórkowych po duże dinozaury. Organizmy morskie, takie jak amonity, małże rudystyczne i otwornice również zostały poważnie dotknięte, a także wiele grup roślin. Jednak nie całe życie na Ziemi zostało zniszczone, a wiele grup organizmów, w tym ptaki, ssaki i gady, przetrwało, a następnie uległo zróżnicowaniu i promieniowaniu w okresach paleogenu i neogenu. Wymieranie K-Pg oznaczało koniec ery mezozoicznej i początek ery kenozoicznej.
